ขี้ไก่ย่าน
ขี้ไก่ย่าน ชื่อสามัญ Mile a minute, African mile a minute
ขี้ไก่ย่าน ชื่อวิทยาศาสตร์ Mikania cordata (Burm.f.) B.L.Rob. จัดอยู่ในวงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)[1],[2]
สมุนไพรขี้ไก่ย่าน มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ขี้เหล็กย่าน (นราธิวาส), สาลาปุ๊ตูโงะ (มลายู-นราธิวาส) เป็นต้น[2]
ลักษณะของขี้ไก่ย่าน
- ต้นขี้ไก่ย่าน จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุกเลื้อย มักขึ้นเป็นพุ่มพันกันยุ่งขึ้นคลุมพืชอื่นค่อนข้างแน่น ลำต้นมีความสูงได้ประมาณ 7 เมตร มีขนเกลี้ยงหรือมีขนนุ่มเล็กน้อย พรรณไม้ชนิดนี้มักขึ้นตามชายป่า ตามสองข้างทาง และตามบริเวณป่านุ่น จัดเป็นวัชพืชที่เจริญได้ดีในเขตร้อน[1],[2]
- ใบขี้ไก่ย่าน ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม ปลายใบแหลมหรือเรียวแหลม โคนใบเป็นรูปหัวใจ ส่วนขอบใบค่อนข้างจักเป็นซี่ฟันหยาบ ๆ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-10 เซนติเมตร ผิวใบค่อนข้างเกลี้ยงหรือมีขนนุ่มกระจายทั้งสองด้าน ด้านล่างมีต่อมเล็กน้อย ก้านใบเรียวเล็ก ยาวได้ประมาณ 1-6 เซนติเมตร[1],[2]
- ดอกขี้ไก่ย่าน ออกดอกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบ ริ้วประดับบาง ค่อนข้างจะโปร่งใส กลีบดอกเป็นสีขาวแกมเขียว ยาวประมาณ 4-5 มิลลิเมตร โคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกออกเป็นแฉก 5 แฉก เกสรเพศผู้มี 5 อัน อับเรณูเป็นสีเทาอมน้ำเงินอ่อนหรือเป็นสีดำอมเทา เกสรเพศเมียมีท่อเป็นสีขาว ปลายบิดโค้งแยกเป็น 2 แฉก ออกดอกในช่วงประมาณเดือนพฤษภาคมถึงเดือนมิถุนายน[1],[2]
- ผลขี้ไก่ย่าน ลักษณะของผลเป็นรูปขอบขนานแคบ ยาวประมาณ 3-3.5 มิลลิเมตร ผลมีต่อมรยางค์แข็งจำนวนมาก ผลอ่อนเป็นสีขาว ถ้าแห้งจะเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือสีน้ำตาลเข้ม[1],[2]
สรรพคุณของขี้ไก่ย่าน
- ใบใช้ตำพอกตามบาดแผลหรือแผลบวม (ใบ)[1],[2]
- ใบใช้ตำพอกรักษาโรคหิด (ใบ)[1],[2]
เอกสารอ้างอิง
- หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “ขี้ไก่ย่าน”. หน้า 136.
- ระบบจัดการฐานความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้. “ขี้เหล็กย่าน”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : biodiversity.forest.go.th. [02 ก.พ. 2015].
ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Phuong Tran, judymonkey17, 翁明毅, 石川 Shihchuan)
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
